Do czego potrzebny jest selen w organizmie?

Selen to kluczowy pierwiastek śladowy, bez którego nasze ciało nie mogłoby prawidłowo funkcjonować. Jest niezbędny dla zdrowia, uczestnicząc w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym oraz wspierając tarczycę i odporność [1][2]. Mimo że potrzebujemy go w niewielkich ilościach, jego rola w utrzymaniu dobrego zdrowia jest nie do przecenienia. Przyjrzyjmy się dokładniej, dlaczego ten mikroelement jest tak ważny dla naszego organizmu.

Podstawowa rola selenu w organizmie

Selen funkcjonuje przede wszystkim jako składnik selenoprotein – białek zawierających aminokwasy z selenem (selenometioninę i selenocysteinę) [1]. Te specjalistyczne białka pełnią w naszym ciele szereg istotnych funkcji. Jedną z najważniejszych jest ochrona komórek przed uszkodzeniami oksydacyjnymi [2].

Wolne rodniki powstające podczas normalnych procesów metabolicznych mogą uszkadzać komórki i przyspieszać ich starzenie. Selen, jako element peroksydazy glutationowej (enzymu antyoksydacyjnego), pomaga neutralizować te szkodliwe cząsteczki [2][3]. Dzięki temu chroni nasze komórki przed przedwczesnym zniszczeniem i wspiera ich prawidłowe funkcjonowanie.

Co ważne, selen uczestniczy również w procesach redoksowych (redukcyjno-utleniających), które są fundamentalne dla metabolizmu komórkowego [1][2]. Te reakcje biochemiczne umożliwiają prawidłowe działanie wielu procesów życiowych, od oddychania komórkowego po detoksykację organizmu.

Selen a układ odpornościowy

Prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego jest silnie uzależnione od odpowiedniego poziomu selenu w organizmie [3]. Ten pierwiastek wpływa zarówno na odporność wrodzoną, jak i nabytą, wspierając nas w walce z infekcjami i chorobami.

Selen pomaga w produkcji i aktywacji białych krwinek, które są naszą pierwszą linią obrony przed patogenami [3]. Wspomaga również produkcję przeciwciał, umożliwiając organizmowi skuteczniejszą walkę z infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi [2].

Co ciekawe, badania wskazują, że odpowiedni poziom selenu może łagodzić stany zapalne w organizmie [3]. Jest to niezwykle istotne, ponieważ przewlekłe stany zapalne są związane z wieloma chorobami cywilizacyjnymi, w tym chorobami serca, cukrzycą czy nowotworami.

Wpływ selenu na pracę tarczycy

Jedną z najbardziej znanych ról selenu jest jego udział w prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy [2][3]. Ten niewielki gruczoł produkuje hormony regulujące metabolizm całego organizmu, a selen jest niezbędny do ich prawidłowej syntezy i metabolizmu.

Selen wchodzi w skład enzymu dejodynazy jodotyroninowej, który przekształca hormon tarczycy T4 (tyroksynę) w bardziej aktywną formę T3 (trijodotyroninę) [1][2]. Bez odpowiedniej ilości selenu proces ten nie mógłby przebiegać prawidłowo, co mogłoby prowadzić do zaburzeń czynności tarczycy.

Dodatkowo, selen chroni tarczycę przed uszkodzeniami oksydacyjnymi, które mogą powstawać podczas produkcji hormonów tarczycowych [3]. Jest to szczególnie ważne, gdyż tarczyca jest narażona na wysoki poziom stresu oksydacyjnego związanego z jej normalnym funkcjonowaniem.

Selen w profilaktyce chorób

Regularne dostarczanie odpowiedniej ilości selenu może mieć znaczenie w profilaktyce wielu chorób [3][4]. Jego właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne sprawiają, że może zmniejszać ryzyko rozwoju różnych schorzeń.

Badania sugerują, że selen może odgrywać rolę w zapobieganiu chorobom serca [3][4]. Dzieje się tak dzięki jego zdolności do ochrony komórek naczyń krwionośnych przed uszkodzeniami oksydacyjnymi i zmniejszania stanów zapalnych w układzie sercowo-naczyniowym.

Selen może również przyczyniać się do zmniejszenia ryzyka niektórych nowotworów [3][4]. Jego działanie antyoksydacyjne pomaga chronić DNA przed uszkodzeniami, które mogą prowadzić do transformacji nowotworowej. Dodatkowo, wpływając na układ odpornościowy, wspiera organizm w rozpoznawaniu i eliminowaniu potencjalnie niebezpiecznych komórek.

Rola selenu w rozwoju i regeneracji tkanek

Selen aktywnie uczestniczy w procesach regeneracji i rozwoju różnych tkanek w naszym organizmie [1][3]. Jest szczególnie ważny dla zdrowia tkanki mięśniowej, która zawiera aż 47% całkowitej zawartości selenu w ciele [3].

Pierwiastek ten wspomaga regenerację mięśni po wysiłku, co ma duże znaczenie nie tylko dla sportowców, ale dla wszystkich aktywnych fizycznie osób [1][3]. Dzięki niemu nasze mięśnie mogą szybciej odzyskiwać sprawność po treningu czy codziennych aktywnościach.

Co ciekawe, selen może również wspomagać leczenie depresji [1][3]. Badania wskazują na związek między niedoborem selenu a zwiększonym ryzykiem zaburzeń nastroju. Odpowiedni poziom tego pierwiastka może więc wspierać zdrowie psychiczne i emocjonalne.

Zapotrzebowanie na selen i źródła w diecie

Nasze dzienne zapotrzebowanie na selen zależy od wieku, płci i stanu fizjologicznego [1]. Dla dzieci wynosi ono od 20 do 55 mikrogramów na dzień, w zależności od wieku. Dorośli potrzebują około 55 mikrogramów selenu dziennie, natomiast kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny przyjmować odpowiednio 60 i 70 mikrogramów [1].

Selen znajduje się w wielu produktach spożywczych, choć jego zawartość może się różnić w zależności od składu gleby, na której uprawiane były rośliny lub hodowane zwierzęta [3][4]. Dobrymi źródłami selenu są orzechy brazylijskie (zawierają szczególnie wysokie stężenie tego pierwiastka), ryby morskie, owoce morza, podroby, jaja i produkty pełnoziarniste [2][3].

Warto pamiętać, że zarówno niedobór, jak i nadmiar selenu może być szkodliwy dla zdrowia [1][3]. Dlatego najlepiej dostarczać go poprzez zróżnicowaną dietę, a suplementację rozważać tylko po konsultacji z lekarzem lub dietetykiem.

Objawy niedoboru selenu w organizmie

Niedobór selenu może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych [1][3]. Wczesne objawy mogą być niespecyficzne i trudne do powiązania z brakiem tego pierwiastka. Obejmują one osłabienie mięśni, zmęczenie i pogorszenie nastroju [3].

Długotrwały niedobór selenu może prowadzić do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych. Może osłabiać odporność, zwiększając podatność na infekcje [2][3]. Może również przyczyniać się do zaburzeń czynności tarczycy, co objawia się zmianami metabolizmu, wahaniami wagi, problemami ze snem czy pogorszeniem kondycji włosów i skóry [1][3].

W skrajnych przypadkach niedobór selenu może prowadzić do chorób takich jak kardiomiopatia Keshan (choroba serca) czy choroba Kashin-Beck (zaburzenie rozwoju chrząstek i kości) [3]. Na szczęście w krajach rozwiniętych poważne niedobory selenu są rzadkością, choć łagodne do umiarkowanych mogą występować częściej, szczególnie u osób ze specyficznymi dietami lub zaburzeniami wchłaniania.

Podsumowanie

Selen to niezwykle istotny pierwiastek śladowy, który pełni wiele kluczowych funkcji w naszym organizmie. Od ochrony komórek przed stresem oksydacyjnym, przez wspieranie układu odpornościowego i tarczycy, po udział w regeneracji tkanek – jego rola jest wielowymiarowa i niezbędna dla zdrowia [1][2][3].

Dbanie o odpowiedni poziom selenu w organizmie poprzez zróżnicowaną dietę może przyczynić się do lepszego samopoczucia, silniejszej odporności i zmniejszenia ryzyka wielu chorób. Warto pamiętać, że najlepszym podejściem jest zrównoważona dieta bogata w naturalne źródła tego cennego pierwiastka [3][4].

Źródła:
1. https://diag.pl/pacjent/artykuly/nadmiar-i-niedobor-selenu-objawy-przyczyny-i-skutki/
2. https://www.apteka-melissa.pl/blog/artykul/przeczytaj-dlaczego-warto-przyjmowac-selen,420.html
3. https://www.cefarm24.pl/czytelnia/produkty/selen-wlasciwosci-i-zrodla-w-diecie-objawy-niedoboru-i-nadmiaru-selenu-w-organizmie/
4. https://www.drmax.pl/blog-porady/selen-wlasciwosci-dzialanie-zrodla-w-diecie