Co kryje się za określeniem olej tłoczony na zimno?

Olej tłoczony na zimno to produkt uzyskiwany z nasion lub owoców roślin bez zastosowania wysokiej temperatury oraz chemicznych rozpuszczalników. Cechuje go zachowanie naturalnych wartości odżywczych, oryginalnego smaku i aromatu. Warto przyjrzeć się bliżej temu, co faktycznie oznacza ten popularny termin i jakie korzyści niesie wybór takiego oleju.

Czym dokładnie jest olej tłoczony na zimno?

Olej tłoczony na zimno to produkt otrzymywany z surowców roślinnych poprzez mechaniczne zgniatanie, które umożliwia oddzielenie oleju od pozostałej masy, bez stosowania zewnętrznych źródeł ciepła czy dodatków chemicznych [1]. Kluczowym elementem definicji jest temperatura procesu – według standardów europejskich nie powinna ona przekraczać 81°C, choć optymalny zakres to 35-40°C [1]. Niektóre źródła podają, że właściwa temperatura procesu to poniżej 40-50°C [2][3].

Takie podejście do produkcji oleju różni się znacząco od przemysłowej rafinacji, gdzie surowiec poddawany jest działaniu temperatur dochodzących nawet do 300°C [2]. Wysoka temperatura niszczy wiele cennych składników i zmienia strukturę oleju, co przekłada się na jego wartość odżywczą.

Proces tłoczenia na zimno jest zazwyczaj wieloetapowy. Najpierw surowiec musi zostać odpowiednio przygotowany – oczyszczony i czasem rozdrobniony. Następnie poddaje się go tłoczeniu przy użyciu specjalnych pras mechanicznych lub wirówek [1][3]. Ważne jest, aby podczas tego procesu nie dochodziło do podgrzewania surowca. Po wytłoczeniu olej zazwyczaj przechodzi proces filtracji, by usunąć drobne cząstki stałe, choć niektóre oleje sprzedawane są jako niefiltrowane [3].

Wartości odżywcze i zalety zdrowotne olejów tłoczonych na zimno

Oleje tłoczone na zimno wyróżniają się bogactwem składników aktywnych biologicznie, które w tradycyjnych procesach rafinacji ulegają zniszczeniu. Niska temperatura produkcji pozwala zachować:

– Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT)
– Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K)
– Naturalne antyoksydanty
– Związki fenolowe
– Sterole roślinne [1][4]

Te cenne składniki przekładają się na konkretne korzyści zdrowotne. Oleje tłoczone na zimno wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, pomagają regulować poziom cholesterolu i wspierają odporność organizmu [4]. Zachowują też naturalny smak i aromat charakterystyczny dla surowca, z którego zostały wytłoczone, co zwiększa ich walory kulinarne [1].

W przeciwieństwie do nich, oleje rafinowane tracą znaczną część swoich wartości odżywczych. Proces rafinacji niszczy wiele cennych składników, a wysoka temperatura może prowadzić do powstawania niekorzystnych związków chemicznych. Rafinowane oleje są jednak bardziej stabilne, mają dłuższy termin przydatności i wyższą temperaturę dymienia, co czyni je lepszymi do smażenia [4][5].

Proces produkcji olejów tłoczonych na zimno

Produkcja oleju tłoczonego na zimno to proces, który łączy tradycyjne metody z nowoczesnymi technologiami. Składa się z kilku kluczowych etapów:

1. Przygotowanie surowca – obejmuje czyszczenie, czasem łuskanie i rozdrabnianie nasion lub owoców.

2. Tłoczenie – najważniejszy etap, podczas którego surowiec poddawany jest działaniu prasy mechanicznej. Ciśnienie powoduje uwolnienie oleju z komórek roślinnych. Kluczowe jest, aby temperatura nie przekroczyła określonych wartości [3].

3. Filtracja – usuwanie drobnych cząstek stałych, które mogą pozostać w oleju po tłoczeniu. Niektóre oleje sprzedawane są jako niefiltrowane lub klarowane naturalnie poprzez sedymentację [3].

4. Przechowywanie – oleje tłoczone na zimno nie przechodzą rafinacji, więc muszą być odpowiednio przechowywane, zazwyczaj w ciemnych butelkach, chroniących przed światłem [3].

Warto podkreślić, że wydajność tłoczenia na zimno jest niższa niż w przypadku procesów wykorzystujących wysoką temperaturę czy rozpuszczalniki chemiczne. Dlatego oleje tłoczone na zimno są zazwyczaj droższe, ale ta cena odzwierciedla ich wyższą jakość i wartość odżywczą [1].

Zastosowanie olejów tłoczonych na zimno w kuchni

Oleje tłoczone na zimno mają swoje szczególne miejsce w kuchni, choć ich zastosowanie różni się od rafinowanych odpowiedników. Ze względu na niską temperaturę dymienia, nie są zalecane do smażenia czy głębokiego frytu. Za to doskonale sprawdzają się jako:

– Dodatek do sałatek i surówek
– Składnik dressingów i marynat
– Baza dipów i sosów na zimno
– Dodatek do pieczywa [4]

Każdy rodzaj oleju tłoczonego na zimno ma charakterystyczny smak i aromat, który może wzbogacić potrawę. Oliwa z oliwek ma łagodny, owocowy posmak, olej lniany – wyraźny orzechowy akcent, a olej z pestek dyni – intensywny smak przypominający pestki dyni [1][5].

Warto pamiętać, że oleje tłoczone na zimno są znacznie bardziej wrażliwe na działanie tlenu, światła i wysokiej temperatury niż ich rafinowane odpowiedniki. Dlatego należy przechowywać je w ciemnych butelkach, w chłodnym miejscu, a najlepiej w lodówce. Po otwarciu powinny zostać zużyte stosunkowo szybko, by nie dopuścić do jełczenia [4].

Różnorodność olejów tłoczonych na zimno

Świat olejów tłoczonych na zimno jest niezwykle bogaty i różnorodny. Na rynku dostępne są produkty otrzymywane z różnych surowców roślinnych, każdy o unikalnych właściwościach i zastosowaniach. Do najpopularniejszych należą:

– Oliwa z oliwek – klasyczny olej śródziemnomorski, bogaty w jednonienasycone kwasy tłuszczowe
– Olej lniany – rekordzista pod względem zawartości kwasów omega-3
– Olej rzepakowy – o zrównoważonym profilu kwasów tłuszczowych, podobnym do oliwy
– Olej z pestek winogron – lekki olej o delikatnym smaku
– Olej słonecznikowy – bogaty w witaminę E i kwas linolowy [1][5]

Poza wspomnianymi, warto zwrócić uwagę na oleje bardziej egzotyczne, jak olej arganowy, olej z czarnuszki czy olej z wiesiołka, które znajdują zastosowanie nie tylko w kuchni, ale również w pielęgnacji ciała [2][5].

Oleje tłoczone na zimno w kosmetyce

Poza zastosowaniem kulinarnym, oleje tłoczone na zimno są cennym składnikiem kosmetyków naturalnych i preparatów do pielęgnacji ciała. Ich bogactwo kwasów tłuszczowych, steroli i innych związków aktywnych biologicznie sprawia, że doskonale odżywiają skórę i włosy [2].

W kosmetyce szczególnie cenione są:

– Olej arganowy – nazywany „płynnym złotem Maroka”, świetny do pielęgnacji włosów
– Olej jojoba – przypominający strukturą sebum ludzkiej skóry
– Olej z pestek malin – naturalny filtr przeciwsłoneczny
– Olej z ogórecznika – łagodzący podrażnienia [2]

Oleje tłoczone na zimno mogą być stosowane bezpośrednio na skórę jako serum, dodatek do kąpieli czy baza do domowych maseczek. Ich naturalne pochodzenie i minimalne przetworzenie sprawiają, że ryzyko podrażnień czy reakcji alergicznych jest znacznie mniejsze niż w przypadku kosmetyków zawierających syntetyczne dodatki [2].

Jak rozpoznać prawdziwy olej tłoczony na zimno?

Rosnąca popularność olejów tłoczonych na zimno sprawia, że na rynku pojawia się coraz więcej produktów reklamowanych tym określeniem. Nie wszystkie jednak zasługują na to miano. Jak rozpoznać prawdziwy olej tłoczony na zimno?

Prawdziwy olej tłoczony na zimno powinien:

– Być nieklarowny lub lekko mętny (jeśli jest niefiltrowany)
– Mieć intensywny, charakterystyczny dla surowca zapach
– Wyraźny, naturalny smak
– Wykazywać tendencję do rozwarstwienia i osadzania się osadu na dnie butelki
– Mieć ograniczony termin przydatności do spożycia (zazwyczaj 3-6 miesięcy) [1][5]

Warto również zwracać uwagę na opakowanie – dobrej jakości oleje tłoczone na zimno są przechowywane w ciemnych butelkach ze szkła, chroniących zawartość przed działaniem światła [5].

Etykieta powinna zawierać konkretne informacje o metodzie produkcji – samo określenie „naturalny” czy „ekologiczny” nie gwarantuje, że mamy do czynienia z olejem tłoczonym na zimno. Najlepiej wybierać produkty od renomowanych producentów, szczególnie tych, którzy specjalizują się w produkcji olejów tłoczonych na zimno [5].

Różnice między olejami tłoczonymi na zimno a rafinowanymi

Zestawienie właściwości olejów tłoczonych na zimno z olejami rafinowanymi pozwala lepiej zrozumieć ich odmienne zastosowania i wartość:

Oleje tłoczone na zimno:
– Zachowują naturalny smak i aromat
– Zawierają pełne spektrum składników odżywczych
– Mają niższą temperaturę dymienia
– Krótszy termin przydatności do spożycia
– Zazwyczaj droższe
– Zalecane do spożycia na zimno [4][5]

Oleje rafinowane:
– Neutralny smak i zapach
– Zredukowana zawartość składników odżywczych
– Wyższa temperatura dymienia
– Dłuższy termin przydatności do spożycia
– Zazwyczaj tańsze
– Odpowiednie do obróbki termicznej [4][5]

Mimo wyższej ceny i krótszego terminu przydatności, oleje tłoczone na zimno zyskują coraz większą popularność wśród konsumentów świadomych wartości odżywczej żywności. Stanowią doskonały przykład produktu, który łączy tradycyjne metody wytwarzania z współczesnymi oczekiwaniami dotyczącymi jakości i zdrowotności [1][5].

Źródła:

[1] https://zielonynurt.pl/blog/tloczenie-oleju-na-zimno-na-czym-polega-41.html
[2] https://ecospa.pl/oleje-tloczone-na-zimno-co-musisz-wiedziec-o-olejach
[3] https://oliwio.pl/tloczenie-oleju-wady-zalety-i-proces-tloczenia/
[4] https://zielonynurt.pl/blog/olej-tloczony-na-zimno-wlasciwosci-zastosowanie-29.html
[5] https://olejarniasalia.pl/wlasciwosci-olejow-tloczonych-na-zimno/